Novosti
M. RISTOVIĆ
15. jun 2012. 20:30
June 15, 2012
"Novosti" otkrivaju detalje akcije spasavanja savezničkih pilota na jugu Srbije 1944. godine. Piloti čuvani u podsuvoplaninskim selima, pa evakuisani na Ravnu goru
Amerikanci: Fotografija nastala u selu Gornja Studena pod Suvom planinom
SUVA planina je za vreme Drugog svetskog rata bila poprište mnogih interesantnih i, nažalost, tragičnih i neistraženih događaja, od borbi partizana protiv četnika do spasavanja savezničkih pilota.
Istoričar iz Niša Aleksandar Dinčić, koji sa Bratislavom Petrovićem iz Bele Palanke priprema knjigu na ovu temu, predočava da su na prostoru od Južne Morave do bugarske granice 1943. i 1944. padali saveznički avioni nakon povratka iz Rumunije ili prilikom bombardovanja Niša. Ogromnu većinu savezničkih pilota spasili su vojnici kraljeve vojske, vrlo često vodeći bitke sa Bugarima i Nemcima.
- Najveći broj vazduhoplovaca čuvan je u podsuvoplaninskim selima, a potom su evakuisani na Ravnu goru, pa dalje u Italiju - navodi Dinčić. - Na ovom prostoru dovođeni su i spaseni vazduhoplovci iz Toplice, leskovačkog i svrljiškog kraja. Glavna baza bila je selo Gornja Studena, 17 kilometara od Niša.
Odatle su, preko kozijih staza i planina saveznički piloti sa svojim spasiocima pešačili po mesec dana, do Ravne gora, gde je bio glavni štab.
Saveznički avijatičari imali su specijalne topografsko-geografske karte Jugoslavije, gde su bile označene teritorije koje su držali partizani. Dato im je uputstvo da u slučaju oštećenja aviona nastoje da se spuste na neku slobodnu teritoriju. Prilikom spuštanja i razgovora sa seljacima trebalo je da kažu: "Tito, Tito! Partizani". Međutim u Srbiji su uglavnom nailazili na četnike.
Amerikanci su počeli da iskaču iznad Srbije u većem broju 1944, tokom akcije bombardovanja naftnih polja u Rumuniji.
U prvoj polovini juna 1944. američki bombarder se srušio kod Bele Palanke. Iznad Suve planine ateriralo je 10 Amerikanaca, koje su prihvatili seljaci sa seoskom učiteljicom. Jedan je nađen u vrzinama, a drugi na drvetu.
Amerikanci su dovedeni u zaplanjsko selo Sopotnica, gde se tada nalazio štab Čegarskog korpusa JVUO, koji je kontrolisao niški i zaplanjski kraj. Čuvani su i hranjeni jedno vreme u kući Vučka Đorđevića, a zatim su preko Dušnika, Koprivnice i Saraja odvedeni u Gornju Studenu. U tome je pomogao i meštanin Nikolić, koji je dobro znao engleski jezik, pa su mu dali nadimak Mister.
Jedan bombarder je pao između belopalanačkih sela Kosmovac i Toponica. Piloti su prihvaćeni i dovedeni u Gornju Studenu. Nemački avioni su nakon pada snimili teren, a jedan bugarski avion 17. juna napao je Donju i Gornju Studenu. Videći da su provaljeni, četnici su pilote prebacili u Vetu ili Kosmovac.
A 26. juna 1944. sedam vazduhoplovaca iskočilo je iz aviona iznad sela Rakoš. Šestoricu je spasio Velimir Zlatković iz Špaja, koji je nosio ilegalno ime Mirko Pejčić i pripadao je železničkoj četničkoj brigadi, čiji se štab nalazio u selu Gornje Vlase.
Jednog je prihvatio Dobrosav Đorđević iz Bele Palanke, delegat na Svetosavskom kongresu u selu Ba, koji je pilota predao u štab kod kapetana Dušana Petrovića Boroše.
- Pao je bombarder i na potezu između pirotskih sela Držina i Vlasi - otkriva niški istoričar. - Iz oštećenog aviona iskočilo je 10 vazduhoplovaca, a prilikom pada kopilot Džozef Skurzi uganuo je nogu. Čuvan je 31 dan u Gornjoj Studeni. Zatim je sa ostalima bio evakuisan.
SAHRANILI PILOTA
U AVGUSTU, posle vazdušnog dvoboja, u ataru sela Vrgudinac pala su dva lovca - nemački i američki. Poginulog američkog pilota izvukao je Srbislav Đurđević iz Divljane i predao ga štabu Nišavskog korpusa. Sahranjen je u manastiru Sveti Dimitrije u Divljani u prisustvu četnika i naroda.
*****
If you would like to get in touch with me, Aleksandra, please feel free to contact me at ravnagora@hotmail.com
*****
No comments:
Post a Comment